Tìm hiểu về Seppuku - Nghi thức dùng kiếm mổ bụng tự sát thể hiện tinh thần võ sĩ đạo Nhật Bản

  Nghi lễ Seppuku là gì ?
 

Seppuku (tiếng Nhật: 切腹, Hán Việt: thiết phúc, có nghĩa là "mổ bụng") hay Harakiri là một nghi thức xưa của người Nhật. Theo nghi thức này, một samurai sẽ tự mổ bụng tuẫn tiết khi bị thất thủ hoặc khi chủ bị chết để tránh bị rơi vào tay quân thù và bị làm nhục. Việc tự mổ bụng khi chủ bị chết tiếng Nhật gọi là oibara (追腹 hay 追い腹) hay junshi (殉死) (tuẫn tử). Việc tự mổ bụng được tiến hành trong phòng với trình tự nghi lễ trang trọng, và đây cũng được cho là Coup de grace của Nhật Bản.

 

Seppuku là một phần chính của võ sĩ đạo (bushido) - luật của các samurai; tự mổ bụng là cách các chiến binh tránh bị rơi vào tay quân thù và để giảm sỉ nhục. Samurai còn có thể được các lãnh chúa đại danh (daimyo) ra lệnh phải tự mổ bụng. Sau này, các samurai bị ô nhục được phép tự mổ bụng thay vì bị hành quyết theo cách thông thường. Do mục đích chính của nghi lễ này là bảo vệ danh dự của samurai, những ai không thuộc về giới samurai sẽ không bao giờ thực hiện hay bị ra lệnh thực hiện nghi lễ này. Những samurai nữ chỉ thực hiện tự mổ bụng với sự cho phép.

Nguồn gốc nghi thức Seppuku Nhật Bản 

Nghi thức có từ thời xưa này của người Nhật được mở đầu là những nghi thức tế lễ xưa khác. Người Nhật Bản từ xưa đã có phong tục khi một người chết sẽ giết những con vật thân thuộc đi theo ông ta (chẳng hạn như con ngựa) làm vật tế lễ hoặc chôn theo chủ. Đến một thời gian sau, khi phong tục này được mở rộng thì những người hầu trung thành nhất của chủ còn được chọn làm đối tượng chôn cùng. Họ sẽ tự mổ bụng hoặc làm một nghi lễ long trọng để đi theo chủ nhân của mình. Sau này còn kéo theo cả các phu nhân và con cái của người chết nữa.
 
Tuy hình phạt Seppuku chỉ dành cho các Samurai, nhưng thực sự có không ít những người là nữ làm những nghi lễ tương tự. Những người phụ nữ như người hầu, phu nhân, con cái khi muốn chết theo chủ (chồng) mình thường không làm nghi lễ Seppuku mà thay vào đó là một nghi lễ tương tự gọi là Jigai, Chỉ khác là họ dùng một con dao nhỏ cắt cuống họng, đó là hành động tự tử mang lại danh dự đáng kính trọng nhất dành cho những người phụ nữ trung thành thời bấy giờ.

Seppuku đã trở thành một bộ luật 

Samurai còn có một bộ luật riêng, được tổng hợp lại từ một kiếm sĩ và một học giả tên là Daidoji Yusan, đây là một bộ luật (gọi là Bushido - luật của Samurai) tổng hợp đầy đủ về các định nghĩa là nhân tố cơ bản để trở thành một Samurai chân chính. Và tất nhiên trong bộ sách này có nói đến một yếu tố cơ bản là chuẩn bị sẵn cái chết bất ngờ dành cho mình.
 
Trong luật Bushido, các Samurai phải tuyệt đối trung thành với chủ nhân của mình, kể cả khi bị thất thủ, chủ chết, anh ta cũng phải mổ bụng tự sát để tránh rơi vào tay quân thù, đó là một việc làm mang tính anh hùng nhất mà một Samurai có thể làm được để tránh chịu nhục nhã. Khi chủ chết, việc tự mổ bụng kết liễu theo được gọi là oibara (追腹 hay 追い腹) hay junshi (殉死).

Nghi thức Seppuku luôn diễn ra trang trọng

Samurai khi được ban cho hình phạt Seppuku sẽ được tắm rửa thật sạch sẽ, mặc một áo dài màu trắng (như Yukata, cái áo này cũng xem như áo lót trong của phụ nữ- màu trắng là để cho thanh tịnh), ăn những thức ăn mà họ thích. Khi ăn xong, họ sẽ để chiếc kiếm ngắn (cho việc mổ bụng) mà họ vẫn dùng lên trước mặt mình. Võ sĩ Samurai này được ngồi trên một tấm vải đặc biệt (dành riêng cho người thực hiện Seppuko), và trước khi thực hiện nghi thức đó, ông ta có thể làm một bài thơ. Đầu tiên, võ sĩ Samurai sẽ cởi áo Kimono, ngồi kiểu Seiza (một tư thế rất long trọng). Tiếp đến võ sĩ cẩn thận lấy dây đai áo buộc xuống dưới hai đầu gối để giữ cho mình khi mổ bụng vẫn giữ được tư thế ngã sấp (chứ không phải là ngã ngửa), tạo một tư thế long trọng, và rất xứng với lễ tiết của Samurai. Sau đó võ sĩ lấy một thanh kiếm ngắn Wakizashi đã để trước mặt và một con dao (tantoo) từ từ đâm vào bụng, chậm rãi xoáy mạnh dao vào bụng đâm một đường từ trái sang phải. Đối với những người Samurai không đủ chân chính, họ chỉ đâm một đường từ trái sang phải đã đủ để xong nghi thức.
 
Người được ngồi bên cạnh võ sĩ chuẩn bị thực hiện nghi lễ gọi là Kaishakunin – người làm công việc chém đầu sau khi võ sĩ Samurai đã hoàn thành xong nghi thức Seppuku để giảm đau đớn, và họ phải là những người thân thuộc với người làm nghi thức Seppuku, giỏi kiếm đạo.
Để kết thúc nghi thức, Kaishakunin sẽ bước xuống bục hành lễ, lấy một mẩu giấy trịnh trọng lau vết máu trên kiếm. Còn thanh kiếm wakizashi thì được giữ lại như vật kiểm chứng của nghi lễ Seppuku thiêng liêng.
 
Đây quả là một nghi lễ đáng sợ đối với chúng ta, nhưng đối với các Samurai thì đây lại là một nghi lễ anh hùng cho một con người anh hùng. Chính vì thế mà các Samurai không chỉ nổi tiếng với tài dùng kiếm, trọng danh dự mà họ còn nổi tiếng với sự dũng cảm, dùng cái chết đau đớn nhất để bảo vệ thanh danh của mình. 

Seppuku cũng là 1 hình phạt đối với Samurai Nhật Bản

Trong khi Seppuku trong tự nguyện được nhiều người biết đến và ngưỡng mộ như một hành động của danh dự, nhưng thực tế, dạng Seppuku phổ biến nhất là Seppuku cưỡng bức, sử dụng như một hình phạt luật pháp dành cho những Samurai bị ô nhục, đặc biệt là đối với những ai đã gây ra những vụ việc nghiêm trọng như giết người vô cớ, trộm cắp, tham nhũng, hoặc mưu phản. 
 
Seppuku thời hiện đại

Seppuku được thực hiện như 1 hình phạt luật pháp đã được bãi bỏ từ năm 1873, ngay sau cuộc Minh Trị Duy Tân, nhưng Seppuku tự nguyện thì chưa chấm dứt hẳn. Vẫn còn rất nhiều người sau đó được biết đến là đã thực hiện Seppuku. Chẳng hạn như Saigō Takamori - "người samurai chân chính cuối cùng" - đã thực hiện seppuku sau khi thất bại trong cuộc chiến tranh Tây Nam, hay Đại tướng Lục quân Maresuke Nogi và vợ sau khi Thiên hoàng Minh Trị qua đời vào 1912; và của rất nhiều quân nhân và thường dân đã lựa chọn được chết để không phải đầu hàng vào cuối Chiến tranh thế giới thứ hai.
Vào năm 1970, nhà văn nổi tiếng Yukio Mishima cùng một người học trò đã thực hiện Seppuku công khai tại tổng hành dinh của Lực lượng phòng vệ Nhật Bản sau 1 nỗ lực bất thành trong việc xúi giục lực lượng vũ trang tổ chức đảo chính. Mishima đã thực hiện Seppuku ngay trong văn phòng của tướng Kanetoshi Mashita. Kaishakunin của ông, một thanh niên 25 tuổi tên là Masakatsu Morita, đã cố gắng cắt đầu ông theo như nghi thức nhưng không thành. Cuối cùng, người làm công việc này là Hiroyasu Koga. Morita sau đó đã cố gắng thực hiện Seppuku cho anh. Mặc dù vết cắt của anh chưa đủ sâu để có thể lập tức lấy mạng, nhưng cuối cùng anh vẫn được cắt đầu bởi Koga.

Năm 1999, Masaharu Nonaka, Một công nhân 58 tuổi của chúng tôi Bridgestone Japan, đã cắt ngang bụng ông bằng con dao sashimi (dao làm bếp) để phản đối quyết định buộc ông phải nghỉ việc của ban lãnh đạo. Ông đã chết sau đó tại bệnh viện. Vụ tự tử này, đã trở nên nổi tiếng và được biết đến dưới cái tên 'risutora seppuku', là hậu quả của thời kì khó khăn theo sau sự sụp đổ của một nền kinh tế bong bóng ở Nhật Bản.

>> 10 bộ phim Nhật Bản hay nhất mọi thời đại